1) فلسفه شکسته شدن نماز چیست؟
2) آيا مى توان به عمد تسبيحات اربعه را كمتر يا بيشتر از سه بار خواند؟
3) چگونه از نماز لذت ببریم؟خواندن نماز واقعی را چگونه بیاموزیم؟
4) من چند سال هست که نماز می‌خوانم ولی نمی‌توانم با آن ارتباط بر قرار کنم چیکار کنم؟
5) آيا دريافت حقوق ماهانه براي اقامۀ نماز جماعت و راهنمايي و ارشاد ديني در نهادها و اداره‌هاي دولتي جايز است؟
6) سلام؛ کسي که گناه کبيره انجام داده باشد ولي توبه کرده باشد مي‌تواند در جمع هايي مثل مدرسه و دانشگاه پيش نماز باشد؟
7) فلسفه دست‌نماز(وضو) چیست! چرابایدبرای نمازخواندن دست نماز بگیریم؟
8) نماز خواندن با چشم بسته چه حكمي دارد؟
9) سلام؛ خواستم ببینم میشه نماز را با شلوارک و رکابی خوند حکمش چیه؟ ممنون
10) زنى كه آرايش كرده؛ آيا بايد در هنگام نماز چهره خود را بپوشاند؟
11) آیا والدین باید پسر 13 ساله، را به خواندن نماز، الزامی کنند؟ یا تا سن تکلیف الزامی نباشد؟ در صورتی که خود نوجوان برای خواندن نماز مقاومت کند.
12) آيا با عجله نماز خواندن موجب بطلان نماز مي شود؟
13) كساني كه در نماز حواس پرتي دارند، وظيفه شان چيست؟ آيا راه حل مناسبي براي جلوگيري از حواس پرتي وجود دارد؟
14) در چه مواردی جایز است نماز را بشکنیم؟
15) طريقه برگرداندن نيت در بين نمازها چگونه است؟
16) آيا گفتن وعجل فرجه در تشهد بعد از صلوات جايز است؟
17) اگر جملات «حمد» و سوره يا اذكار نماز چند مرتبه تكرار شود، براي نماز اشكالي ايجاد ميكند؟
فلسفه شکسته شدن نماز چیست؟
نماز شکسته از احکام امتنانی و تسهیلی خداوند برای مسافران است؛ اما این که چرا برای عبادت خداوند، شرایطی مقرر شده است، توجه به نکات ذیل مفید است: الف) تمام عبادات و شرایط آنها توقیفی و تعبدی است؛ یعنی، از سوی خداوند است و هیچ کس حق کاستی و افزودن به آن را ندارد؛ پس همه این شرایط، از سوی خداوند است. ب) خداوند بهتر از هر کس میداند که راه وصول و تقرب به او چیست و چگونه میتوان بهتر به او نزدیک شد و به سعادت و کمال رسید. بنابراین اگر او جزء و شرطی را قرار داده و یا چیزی را حذف کرده، بر اساس مصالحی است که بسیاری از آنها فراتر از توان درک عقل بشری است و تنها خداوند بدان آگاه است. ج) عبادات به عنوان وسیلهای برای نیل به کمال در نظر گرفته شده است؛ از این رو قرآن کریم میفرماید: «یا أیها الذین آمَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصّابِرِینَ؛ ای انسانهای مؤمن! با استعانت از نماز و روزه به خدا نزدیک شوید». در همه اعمال عبادی، قصد قربت شرط است. گرچه نیت امری است قلبی، ولی وقتی همان نیت را با عبارات و الفاظ بیان میکنیم، میگوییم: «قربة الی الله»، یعنی این عبادتها را به عنوان وسیلهای برای تقرب به پیشگاه حضرت حق ـ تبارک و تعالی ـ انجام میدهیم. پس این عبادات، زمانی نقش وسیله تقرب به خدا را ایفا میکنند که با شرایط آن صورت گیرد. خدای متعال میفرماید: نماز باید برای یاد من میباشد (أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْرِی) و در عین حال تذکر میدهد که «لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُکاری؛۳ در حال مستی نزدیک نماز نشوید»؛ زیرا چنین نمازی غفلتزدا و نزدیک کننده بشر به خدا نیست و نمازگزار با چنین حالتی حضور قلب ندارد و نمیداند که چه می‌کند. ازاینرو در ادامه همین آیه، در مقام تعلیل حکم میفرماید: «حَتّی تَعْلَمُوا ما تَقُولُون». علت بسیاری از نابسامانیها در جوامع اسلامی، این است که عبادتهای مسلمانان روح ندارد و در حقیقت نماز و روزه بسیاری از آنان روح ندارد، وگرنه «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ» در حالی که وجود بسیاری از مفاسد فردی و اجتماعی در جوامع اسلامی، غیرقابل انکار است (گرچه نسبت آن با آن چه که در جوامع غیرالهی و غیردینی است به مراتب بسیار کمتر است). آیةالله مصباح یزدی در این زمینه مینویسد: «رکن مهم همه عبادات، نیت و قصد قربت است و این رکن، مخصوص به نماز نیست؛ بلکه هر عمل عبادی، باید «قربة الی الله» انجام شود و داعی بر انجام آن اطاعت خدا باشد؛ چون پرستش با دل انسان بستگی دارد و به عبارت دیگر، عبادت از افعال و عناوین قصدی است. چنان که هر گونه خم شدنی علامت تعظیم نیست؛ زیرا ممکن است به قصد مسخره کردن باشد، عبادت هم صرف حرکات و سکنات یا اذکار و اوراد نیست؛ بلکه باید به خاطر اطاعت امر خدا باشد؛ پس نمازی که برای تمرین و یاد گرفتن خوانده میشود، یا برای ریا و خودنمایی یا از روی نفاق و ترس از مسلمانان یا جلب توجه ایشان، عبادت حقیقی نیست …». شاید این پرسش مطرح شود که چرا خدای متعال، تقرب به خودش را با صرف اقدام بندگان به یک عمل عبادی با هر شکل و قالب و شرایطی که انجام شود، قرار نداده است؛ بلکه این تقرب با شرایط خاص حاصل میشود؟ پاسخ آن ـ همان طور که آیةالله مصباح یزدی نوشتهاند ـ این است: «حکمت این که خدای متعال خواسته است مردم از راه اسباب عادی به مقاصدشان برسند، این است که در راه تحصیل اسباب، هزاران وسیله آزمایش و تکامل اختیاری برای انسانها پیش میآید که هرگز در گوشه مسجد و معبد حاصل نمیشود؛ چنان که بارها گفته شد، غرض از آفریده شدن انسان در این جهان مادی، همان است که با اختیار و انتخاب خود راه کمال را بپیماید و اساسا کمال حقیقی انسان، همان است که از راه اختیار حاصل میشود و انتخاب و اختیار، میدان عمل آزاد و راههای متعدد و وسایل گوناگون آزمایش لازم دارد و هر قدر زمینه آزمایش بیشتر باشد، امکان تکامل انسانی بیشتر خواهد بود. این است که خدای متعال به انسان امر فرموده به کار و کوشش و تلاش و فعالیت بپردازد تا در زمینههای مختلف، آزمایش خود را بدهد، و کمال اختیاری خویش را به دست آورد (لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً) «وگرنه خداوند عاجز نبود که روزی هر بندهای را به وسیله مائده آسمانی نازل کند …»؛ یعنی، کمال ما در گرو رفتارهای اختیاری ماست و اختیاری بودن رفتار، متوقف بر این است که گزینههای مختلف باشد که یکی از آنها صحیح یا بهترین باشد و همین که یکی صحیح یا بهترین است، به این معناست که شرط خاصی برای قبولی یا کمال آن عبادت گذاشتهایم.
|
|
|
آيا مى توان به عمد تسبيحات اربعه را كمتر يا بيشتر از سه بار خواند؟
همه مراجع (به جز آيت الله فاضل): ذكر تسبيحات اربعه يك مرتبه كافى است ولى بهتر است سه بار بگويد و خواندن آن بيش از سه مرتبه به قصد ذكر، اشكال ندارد.(1)
آيت الله فاضل: احتياط واجب آن است كه تسبيحات اربعه را سه بار بگويد.(2)
پىنوشت
(1) توضيح المسائل مراجع، م 1005 و آيت الله نورى، توضيح المسائل، م 1006 و آيت الله وحيد، توضيح المسائل، م 1014. آيتالله خامنه اى، اجوبة الاستفتاءات، س 483.
(2) توضيح المسائل مراجع، م 1005.
|
چگونه از نماز لذت ببریم؟خواندن نماز واقعی را چگونه بیاموزیم؟
ازحضرت آیت الله بهجت نقل شده است که فرموده بودند" اگر سلاطین عالم بدانند که در نماز چه لذتی وجود دارد آنها سلطنت را رها کرده تا به این لذت دست پیدا کنند"
درتوصیه‌های ایشان در مورد احساس لذت در نماز آمده است که این امر: "یک سری مقدمات خارج از نماز دارد و یک سری مقدمات در خود نماز. آنچه پیش از نماز و در خارج از نماز باید مورد ملاحظه باشد و عمل شود این است که انسان گناه نکند و قلب را سیاه و دل را تیره نکند.معصیت روح را مکدر می‌کند و نورانیت دل را می‌برد. در هنگام خود نماز نیز انسان باید زنجیر و سیمی دور خود بکشد تا غیر خدا داخل نشود. یعنی فکرش را از غیر خدا منصرف کند و توجهش به غیر خدا مشغول نشود و اگر به طور غیر اختیاری توجهش به جایی منصرف شد به محض التفات پیدا کردن باید قلبش را از غیر خدا منصرف کند."
نماز اول وقت و به جماعت و همچنین دقت در آداب وضو ومستحبات نماز از قبیل اذان اقامه عطر شانه زدن و اجتناب از مکروهات و محل نماز شما را در این امر یاری خواهد نمود.
کتاب‌هایی همچون «صلاه العارفین» (ترجمه حجه الاسلام و المسلمین سید احمد فهری) و «شرح دعای سحر» راکه هر دو مربوط به امام خمینی رحمه الله علیه است مطالعه فرمایید. و همچنین کتاب: «از ژرفای نماز» را (که رهبر معظم‌انقلاب اسلامی قبل از انقلاب آن را نوشته اند).
|
چگونه با نماز ارتباط برقرار کنیم؟
|
من چند سال هست که نماز می‌خوانم ولی نمی‌توانم با آن ارتباط بر قرار کنم چیکار کنم؟
با سلام دوست عزیز؛ همه ما گاهی چنان غرق در رفاه و مادیات میشویم که روح معنویت از ما کنده میشود و فاصله ما با خداوند دور و دورتر میگردد برعکس گاهی میشود که گرفتاری و مشکلات زیاد انسان را به خدا نزدیک تر می کند و حالت تضرع و مناجات در انسان , قوی تر می شود و با رفع گرفتاری و حل مشکل انسان غالبا ً دچار غفلت شده کمتر حال مناجات می یابد . «فَإِذَا رَكِبُوا فِی الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ یُشْرِكُونَ » ؛ هنگامی که سوار بر کشتی شوند خدا را با اخلاص می خوانند ( و غیر او را فراموش می کنند ) اما هنگامی که خدا آنان را به خشکی رساند و نجات داد باز مشرک می شوند .
علامه جوادی آملی (حفظه الله تعالی) می فرمایند: کسی که جز حلال نمی خورد و جز به حلال نمی اندیشد حتما ً از عبادت لذت می برد. چنان که انسان گرفتار سرما خوردگی و گرفتگی بینی از بوی خوش لذت نمی برد و ... انسان گنهکار نیز از عبادت لذت نمی برد. فطرت شفاف و شکوفا شده از عبادت لذت می برد
اگر بخواهیم از عبادت لذت ببریم، باید از مال حرام به شدّت بپرهیزیم.پ رستش، نوعی رابطه است که بین انسان و معبود او تحقق پیدا می کند. انسان، این نوعِ خاص از رابطه را که ستایشگرانه و سپاسگزارانه است، تنها با خدای خود برقرار می کند. چنین رابطه‌ای بین انسان و غیر خدا، نه شدنی است و نه جایز؛ چرا که صورت کامل این ارتباط عبادی، آگاهانه و دارای ملاک و معیار بودن آن است.
شناخت خدای یگانه، به عنوان کاملترین ذات، با کاملترین صفات و منزّه از هر گونه عیب و نقص و نیز شناخت رابطه او با جهان، واکنشی را در انسان ایجاد می‌کند که از آن به پرستش و عبادت تعبیر میشود و با توجه به این ویژگی است که هیچ مخلوقی در مقام پرستش، نمی تواند معبود انسان واقع شود. از این رو، قرآن کریم تأکید می کند و اصرار می ورزد که پرستش، مخصوص خداست و باید برای خدا باشد و هیچ گناهی هم مانند شرک به خدا نیست.
حسّ پرستش و نیاز به عبادت یکی از اصیل ترین تجلّیات روح و مهم ترین ابعاد وجود آدمی است. مطالعه آثار به جا مانده از زندگی انسان در طول تاریخ، نشان می دهد که هر جا انسان بوده، پرستش هم وجود داشته است؛ گرچه شکل و نوع و روش عبادت و پرستش و معبودها، تغییر یافته است.
بر این اساس، می توان گفت :
پرستش و عبادت، در وجود انسان ریشه دارد و پیامبران الهی هم اصل پرستش را نیاورده‌اند؛ بلکه نوع پرستش را به انسان آموختند و آنها را از پرستش و عبادت غیرخدا باز داشتند. بر این اساس، پیام قرآن این است که ای انسان، ربّ خود و پروردگارت را بپرست که او تو و جهانیان را آفریده است و زمام امورشان را به دست دارد. |
|
دریافت حقوق برای اقامه نماز جماعت
|
|
سؤال: آيا دريافت حقوق ماهانه براي اقامۀ نماز جماعت و راهنمايي و ارشاد ديني در نهادها و اداره‌هاي دولتي جايز است؟
جواب:
گرفتن اجرت دربرابر رفت‌وآمد يا ارائة خدماتي كه انجام آنها بر مكلف واجب نيست، اشكال ندارد. (اجوبه، س 1112)
|
|
عدالت در امام جماعت
|
|
سلام؛ کسي که گناه کبيره انجام داده باشد ولي توبه کرده باشد مي‌تواند در جمع هايي مثل مدرسه و دانشگاه پيش نماز باشد؟
با سلام. یکی از شرایط امام جماعت، عدالت ذکر شده است؛ در بیان مفهوم عدالت این نکته ضروریست که عدالت ملکه ایست که از گناهان کبیره و اصرار بر گناهان صغیره اجتناب می‌کند؛ بنابراین کسی که گناهی مرتکب شده و توبه کرده است ایشان را از عدالت ساقط نخواهد کرد ولی اگر توبه نکرده باشد به علت نداشتن عدالت نمی تواند در این مقام بایستد.
|
فلسفه دست‌نماز(وضو) چیست! چرابایدبرای نمازخواندن دست نماز بگیریم؟
الف) وضو بنده‌اي كه آمادة مناجات و راز و نياز با اول قدرتمندجهان هستي مي‌گردد، بايد از هر لحاظ خود را مهّيا سازد و با حالت موردپسند و هيئتي نيكو در محضر او، حاضر شود. بدون طهارت از پليدي هاي‌ظاهري و باطني نمي‌توان به دستگاه قدسي آن عزيز راه يافت .
حال وضو و طهارت نيز، مقدمه و كليد براي ورود به گلستان سرسبز نماز ومناجات است و در نتيجه آغازي براي ورود به بهشت (الوضوء مفتاح الصلاة‌والصلاة مفتاح الجنة). (نهج الفصاحه ح 1588).
امام هشتم (ع) در بارة فلسفه و اسرار «وضو» مي‌فرمايد:
1 ـ وضو، يك ادب در برابر خداوند است تا بنده هنگام نماز، وقتي در برابر اومي‌ايستد پاك باشد.
2 ـ همچنين از آلودگي‌ها و پليدي‌ها، پاكيزه شود.
3 ـ به علاوه در وضو از بين رفتن كسالت و طرد خواب آلودگي (و ايجاد نشاط)است .
4 ـ دل و روح را آماده ايستادن در برابر پروردگار مي‌سازد.
5 ـ در وضو شستن صورت و مسح سر و پاها واجب است ؛ زيرا اينهاعضوهايي است كه در نماز به كار گرفته مي‌شوند.....) (وسائل‌الشيعه ج 11،ص 257).
علاوه بر اين مي‌توان به فلسفه و حكمت‌هاي زير نيز اشاره كرد:
الف) وضو به معناي نظافت، شست و شو و پاكيزگي است. ما قسمتهايي ازبدن را ـ كه معمولا بيرون است ـ پاكيزه ميكنيم .
صورت بيرون است و زودتر كثيف مي‌شود ؛ دست معمولا تا آرنج بيرون‌است و در مواقع معمولي بيشتر كثيف مي‌شود ؛ بعد هم قسمتي از جلو سر وروي پاكه بيرون است همه را تميز ميكنيم .
البته پاكيزه كردن را بايد براي خدا و اطاعت از دستور او انجام داد .
آمادگي جسم و روان است وضو مفتاح در باب جنان است وضو
با آب حيات عشق، دل را شوييد آئينه پاكي جهان است وضو
ب) شهيد بهشتي (ره) در بارة فلسفه وضو افزوده است: «وضو، شست وشوي كردن و آنگه به مسجد و محل نماز خراميدن است .
يك قدم به سمت پاكي معنوي بر داشتن است. لذا، اگر كسي همين حالا نيز به‌حمام رفته باشد، بايد براي خدا وضو بگيرد تا يك قدم به خلوص و خدايي‌بودن نزديك‌تر شده باشد»(سرود يكتا پرستي، ص 20).
ج) وضو؛ عنوان مقدمه نماز نه تنها موجب تطهير جسم از آلودگي‌ها مي‌شود؛بلكه تطهير روح را در بر مي‌گيرد.
با وضو مؤمن احساس ميكند، جسم و روحش از آلودگي گناهان و لغزش‌هاپاك شده است .
اين احساس پاكي و طهارت جسمي و روحي، انسان را براي ارتباط معنوي باخدا و ورود به حالت آرام سازي جسمي و روحي از نماز آماده مي‌سازد (قرآن‌و روانشناسي ص،357).
ب) نماز
در نماز راز و رمز و اهداف چندي نهفته كه بعضي از آنها عبارت است از:
الف) ياد و ذكر خدا؛ زيرا انسان موجود فراموش‌كاري است. بنابر اين هرچند ساعت يك بار، با خواندن نماز خداي سبحان را ياد كرده و متذكر وجودلايتناهاي او مي‌شود.
ب ) وقتي انسان متذكر خدا بود و خدا را مراقب خويش ديد، قهراً ازانجام گناه و منكرات شرم و حيا ميكند. بنابر اين يكي از اهداف نمازجلوگيري از فحشا و منكرات است: «ان الصلوة تنهي عن الفحشاء و المنكر».
ج ) هدف ديگر نماز عبوديت و خشوع و خضوع در پيشگاه مقام ربوبيت‌است. به طور مؤدب ايستادن، ركوع كردن، جبين به خاك ساييدن، سجده ونشستن دو زانو و... همه نشانه‌هاي خضوع است. و اين حقي است از خداي‌سبحان كه هر انساني موظف به اداي آن است. توجه داشته باشيد كه همين‌خشوع و خضوع، به تدريج در روح و جان ما اثر گذاشته و انسان را در برابرساير افراد متواضع ميكند. امام علي(ع) مي‌فرمايد: «ومن تعفير عتاق الوجوه‌بالتراب تواضعاً ؛ خداي سبحان نماز را مقرر داشت تا پيشاني از روي تواضع به خاك‌ماليده شود»، (نهج‌البلاغه). حضرت فاطمه(س) نيز مي‌فرمايد: «جعل اللهالصلاة تنزيها لكم من الكبر ؛ خداوند نماز را مقرّر داشت تا دامن انسان را از كبر ومنيّت پاك گرداند».
د ) راز ديگري كه در نماز نهفته است تشكيل جماعت‌هاست. ويل‌دورانت مي‌نويسد: بر هيچ انسان منصفي پوشيده نيست كه شركت مسلمان‌هادر نمازهاي جماعت روزانه چه اثر خوبي در وحدت و تشكّل آنها دارد. باكمي دقت مي‌توان دريافت كه در سايه همين جماعت‌ها و جمعه‌هاست كه‌انسجام و اتحادي در اقشار مختلف ايجاد مي‌شود و در ساية آن بركات وارزش‌هايي وجود دارد. از كارهاي عمراني يك منطقه گرفته تا راه حل سايرمشكلات افراد و جامعه. آنچه ذكر شد بيانگر اين حقيقت است كه به هر حال‌يكي از اهداف نماز، پاك و منزه ساختن روح انسان از كبر و منيت است؛همچنان كه نماز بازدارنده انسان از لغزش‌ها و گناهان است. نماز در ساحت‌روح انسان، همان نقشي را ايفا ميكند كه نرمش و ورزش در ساحت جسم‌انسان ايفا مي‌نمايد. اگر كسي ورزش رابراي مدت طولاني ترك كند، كم‌كم‌بدنش دچار يك نوع سستي و كسالت مي‌شود و چه بسا سلامت خود را ازدست بدهد.
بنابر اين انسان بايد روزانه يا لااقل هفته‌اي چند ساعت، به راهپيمايي وورزش بپرازد تا به تدريج جسم را سلامت و شاداب سازد. روح انسان نيزچنين نيازي دارد، بايد هر روز اين نيايش و سرود مذهبي و اسلامي تكرارگردد تا به تدريج سلامت و شادابي روح انسان در سايه ياد حق احراز گردد.
نماز خواندن با چشم بسته چه حكمي دارد؟
بستن چشم ها در حال نماز كراهت دارد ولي موجب باطل شدن نماز نمي شود و در صورتى كه موجب حضور قلب و خشوع در نماز گردد، اشكال ندارد.
(توضيح المسائل مراجع، ج 1، ص 594، مسئله 1157)
سلام؛ خواستم ببینم میشه نماز را با شلوارک و رکابی خوند حکمش چیه؟ ممنون
باسلام دوست عزیز؛ برای مردان اینگونه نمازخواندن صحیح است و نماز باطل نیست ولی اگر رعایت ادب و احترام را بجا آورید بهتر است و از ثواب بیشتری بهره مند خواهید شد امام در مورد خانمها فرق می‌کند باید تمام بدن و اندام و برجستگیهای بدن زن در نماز پوشیده باشد بجز گردی صورت وکف دستان تا مچ دست.
زنى كه آرايش كرده؛ آيا بايد در هنگام نماز چهره خود را بپوشاند؟
همه مراجع: اگر مرد نامحرم او را نمىبيند، پوشاندن چهره آرايش كرده در نماز واجب نيست.(1)
پىنوشت
(1) العروة الوثقى، ج 1، فى الستر و الساتر، م 5.
آیا والدین باید پسر 13 ساله، را به خواندن نماز، الزامی کنند؟ یا تا سن تکلیف الزامی نباشد؟ در صورتی که خود نوجوان برای خواندن نماز مقاومت کند.
البته تا سن تکلیف نماز الزامی نیست و درصورت مقاومت باید با مهربانی با او برخورد کرد تا موضع گیری بیشتر نکند و تا 15 سالگی(بلوغ .به تکلیف رسیدن) نماز بر او واجب نشده ولی بطور کلی باید به روشهای زیر عمل کرد:
قبل از هر چیز باید بین والدین یا سرپرستان کودکان بر سر سیاست مشخص و واضح و ثابتی اتفاق نظر وموافقت وجود داشته باشد تا کودک دچار ازهم گسیختگی نگردد و درنتیجه ، تمام تلاشهای انجام شده بر باد نرود. مثلاً وقتی که مادر بچه را بادادن هدیه ای به خاطر ادای نماز تشویق کرده، نباید پدر درست در آن هنگام، بدون دلیل هدیه ای بهتر به او بدهد، بی آنکه کاری در خور تشویق انجام داده باشد، زیرا این کار باعث کوچکتر شدن تشویق مادر یا بی ارزش شدن آن می گردد. یا اینکه نباید در حالتی که مادر فرزند را به خاطر کوتاهی تنبیه کرده ، ناگهان پدر از راه رسیده ، و سعی کند با انواع وسایل او را راضی نماید.وقتی می خواهیم کودک را تشویق کنیم، باید این تشویق سریع باشد، تا کودک درک کند که کارهای او نتایجی دارد، زیرا کودک به سرعت فراموش می کند، بنابر این اگر به عنوان مثال روزی نمازهای پنجگانه را خواند، باید بلافاصله بعد از نماز عشاء هدیه دادن یا تشویق را انجام دهیم.
**مرحله ی اول: دوران اولیه ی کودکی (بین سه تا پنج سالگی):***
سن سه سالگی آغاز دوران استقلال کودک و احساس شخصیت وجایگاه در وجود اوست، امّا در عین حال، مرحله ی علاقه به تقلید نیز هست؛ و اگر هنگام نمازخواندن ما ،کودک نیز کنارمان ایستاد و خواست از ما تقلید کند، اشتباه است اگر به او بگوییم " فرزندم لازم نیست تو نماز بخوانی، تو اجازه داری بروی وبا بچه ها بازی کنی، تا به سنّ هفت سالگی می رسی، فعلاً نماز بر تو واجب نیست"؛ باید بگذاریم طبق فطرت خویش عمل کند، و هر طور می خواهد تقلید نماید،و خود مستقل عمل کند تا استقلال خود از ما را با انجام آنچه می خواهد و دوست دارد، بدون دخالت ما تحقق بخشد(مگر اینکه خطری یا مشکلی پیش آید که ناچار به دخالت شویم)،... و اگر بچه کنار نمازگزاری ایستاد و رکوع وسجده نبرد و شروع به کف زدن کرد، باید او را به حال خود بگذاریم و چیزی نگوییم، باید این را هم بدانیم که در این سنّ و سال بچه ها از جلوی نمازگزاران رد می شوند،می نشینند، یا خود را به پشتشان آویزان می کنند، یا گاهی گریه می کنند که در اینصورت می توانیم( در صورت وجود نگرانی و نبود کسی دیگر که مواظبشان باشد)، آنها را در نماز برداریم. همچنین نباید بچه ها را به خاطر خطاهایی که نسبت به نمازگزار مرتکب می شوند تنبیه کنیم یا از خود برانیم. می توان در این مرحله سوره های فاتحه واخلاص و معوّذتین را به کودک آموخت وحفظ نمود.
** مرحله دوّم:دوران متوسط کودکی (بین پنج تا هفت سالگی)***
دراین مرحله،می توان برای کودک،با سخنان لطیف، آرام وساده از نعمت های خداوند تعالی و فضل و لطف او و محبّتش نسبت به بندگان (به همراه مثالهای گوناگون) بگوییم؛ که اینکار کودک را خود به خود به کسب رضایت پروردگار مشتاق می کند، در این دوره بیشتر باید درباره ی خداوند تعالی، قدرت او، نامهای حسنایش، و فضلی که با ما کرده و وظیفه ی ما انسانها در مقابل این همه لطف اوو ضرورت عبادت وزیبایی ، آسانی وسادگی و شیرینی آن وآثار نیک ومثبت عبادت بر زندگی انسان سخن بگوییم.... که البته همزمان با این سخنان باید، الگوی مناسبی هم موجود باشد، که فرزند کوچک ما روزانه او راجلوی چشمانش داشته و ببیند زیرا تنها دیدن پدر ومادر و پایبندی هر روزه ی آنان به پنج وقت نماز بدون هیچ ناراحتی وسختی،یا خستگی تأثیر مثبتی در دیدگاه کودک درباره ی این عبادت می گذارد، بنابر این چون اطرافیان نماز را دوست دارند او نیز آن را دوست خواهد داشت و مانند سایر عادات روزانه به آن پایبند خواهد شد. امّا برای اینکه نماز تبدیل به یک عادت صرف نشود وهمچنان در دایره ی عبادت باقی بماند،باید در کنار کارهایی که گفته شد،مختصری از عقیده را نیز به او آموزش دهیم، که در این مرحله، مناسب است کم کم داستان اسراء و معراج و فرض شدن نمازیا داستانهای صحابه ی کرام و عشق آنان به نمازرا برای کودک مرتباً بازگو کنیم. امّا هشداری که در اینجا باید بر آن تأکید کنیم این است که، نباید از شیوه ی موعظه ونقد شدید یا ترهیب وترساندن استفاده شود، و این نکته هم بدیهی است که در این سنّ تنبیه بدنی کودک جایز نیست. پس باید توانایی او را با مثبت نگری بالا ببریم و او را تشویق نماییم تا نماز به قسمتی مهمّ و اساسی از زندگیش تبدیل شود. باید سعی کنیم که آب گرم در زمستان فراهم باشد، زیرا ممکن است بچه ها از ترس آب سرد از نماز، گریزان شوند، این مورد را باید به صورت کلّی برای همه رعایت کنیم، امّا در مورد دختران،باید با کارهایی به ظاهر کوچک و ساده به آنها اظهار محبّت کنیم،چیزهایی که تاثیر فوق العاده ای دارند، کارهایی مثل دوختن یک روسری زربفت رنگارنگ گلدوزی شده شبیه روسری مادرش، و اختصاص دادن یک جانماز مخصوص به او...
اگر ملاحظه کردیم که کودک برای نماز،تنبلی می کند می توانیم اجازه دهیم که فعلاً تنها دو رکعتی نماز هایش را بخواند، تا کم کم شیرینی نماز را احساس کند و بعد به تدریج تعداد رکتهای نمازهای ظهر و عصر را به او می گوییم تا خود به خود آنها را کامل کند. همچنین می توانیم برای تشویق بچه ای که تنبلی می کند، دسته ای برای وضو گرفتن در خانه تشکیل دهیم و او را مسئول آن قرار دهیم و تمام افراد خانواده عضو این دسته ی وضو گرفتن باشند، و در وقت مقرر همه برای وضو گرفتن آماده شوند، به این ترتیب می بینیم که اجرای سیاست تمرین با کودک، کم کم جواب خواهد داد. ابتدا کودک از نماز صبح شروع می کند و روزانه آن را می خواند، بعد کم کم به نماز های صبح و ظهر عادت می کند و به همین ترتیب تمام نماز ها را در هر وقت که توانست تکمیل می کند.بعد از این مرحله، می توان او را به نماز اوّل وقت عادت داد، و سپس سنّت ها و نوافل را بر حسب توانایی و استقبالش به او یاد می دهیم. می توان در این راه از تشویق نیز استفاده کرد،البته لازم نیست که او را فقط با پول تشویق کنیم، بلکه می شود، هنگامی که او را پایبند به نماز دیدیم ( هرچند بعضی را قضا هم بخواند) او را تشویق نمود، بعد وقتی نماز را سر وقت خواند، دوباره جداگانه او را تشویق کنیم، سپس وقتی نماز را در اوّل وقت خواند، بار دیگر از او تقدیر کنیم.
باید این را به او یاد دهیم که شتافتن به سوی نماز شتافتن به سوی باغهای بهشت خداوند است، می توان(با روشهایی) اشتیاق او به کار نیک را جلب نمود مثلاً می توان گفت:"دختر عزیزم نزدیک است تو را پرواز کنان در بهشت ببینم، یا اینکه، احساس می کنم الله از تو راضی است و به خاطر تلاشی که برای نماز خواندن داری،تو را خیلی دوست دارد" . در مورد پسران ، اگر آنها را به رفتن به مسجد همراه بزرگترهایشان تشویق کنیم، باعث خوشحالی آنان شده ایم به دو دلیل یکی اینکه: همراه والدین یا سرپرست خود هستند، دوّم اینکه زیاد از منزل خارج می شوند. باید برای راحتی کودک از کفشهای بند داری که پوشیدن و در آوردن آنها وقت و صبرزیادی می خواهد ، پرهیزکنیم. لازم است که در این مرحله بعضی از احکام ساده ی نماز مانند اهمیّت دوری از نجاست،مثل ادرار و غیره،کیفیّت استنجاء ، آداب قضای حاجت، و ضرورت حفظ سلامت بدن ولباس و رابطه ی طهارت و نماز را به کودک بیاموزیم. همچنین باید وضو رابه او یاد داده و مانند (صحابه کرام) عملاً آن را با فرزندمان تمرین کنیم.
**مرحله سوم: دوران آخر کودکی(بین هفت تا ده سالگی)***
در این مرحله باید به طور کلی مواظب تغییر رفتار کودک و پایبند نبودن او به نماز باشیم، حتی اگر به ادای نماز عادت هم داشته باشند، باید دقت کنیم که دچار تنبلی، یا بی میلی به نماز نشوند. زیرا این مرحله یعنی مرحله ی تمرّد و دشوارشدن فرمانبرداری کودک که به سادگی شروع می شود، پس ما نیز به سادگی این مواظبت را انجام می دهیم. در اینجا باید با درایت وحکمت با او تعامل نموده، از سؤال مستقیم پرهیز کنیم، مثلاً نگوییم نماز عصر را خوانده ای؟ زیرا ممکن است این کار آنان را به سوی دروغ گفتن سوق دهد وادّعا کند که نمازش را خوانده است تا از آن فرار کند، در این هنگام ممکن است واکنش ما فریاد زدن بر سر فرزند به خاطر دروغ گفتن، یا چشم پوشی از موضوع در عین علم به دروغ بودن گفته ی او، باشد. که هردو اشتباهند و بهترین کار این است که او را با صیغه ی یادآوری متوجه نماز کنیم نه با پرسش مثلاً دو سه بار بگوییم: بچه ها نماز عصر! اگر در جواب گفت که من در اتاقم نماز خوانده ام، بگویید: خوب، الان اتاقت را پر از برکت کرده ای، حالا بیا باهم در اتاق من نماز بخوانیم تا اتاق من هم پر از برکت بشه! آن نمازی هم که خواندی برایت سنّت حساب می شود. باید این گفته ها را با تبسّم و آرامی بگوییم تا بار دیگر دروغ نگوید.
همچنین باید با دعوت دختران به نماز جماعت آنها را تشویق کنیم، مثلاً کافی است به دختران بگوییم:" یالاّ دخترم من می خواهم نماز بخونم، بیا با هم بخونیم." چون دختران نماز جماعت را دوست دارند، به این دلیل که آسانتر است و تشویقی هم در آن وجود دارد. پسران را هم می توان برای نماز در مسجد تشویق نمود، چون برای کودک بعد از درس خواندن طولانی نوعی تفریح هم به حساب می آید. برای اطمینان از برگشتن او می توان این کار را به مأموریت دیگری مثل خریدن نان یا سؤال از همسایه مربوط کنیم. .. الخ در هر دو حالت: چه فرزندمان پسر باشد، چه دختر نباید تشویق و ترغیب و گوشزد کردن این نکته را (به آنها ) فراموش کنیم که پایبندی به نماز از بهترین خصوصیات اخلاقی است که ما دوست داریم و ویژگی ممتازی است که می تواند تمام مشکلات و عیب ها را بپوشاند، در این سنین کودک می تواند احکام طهارت، شمایل پیامبر صلی الله علیه وسلم و تعدادی از دعاهای مخصوص نمازرا یاد بگیرد. همچنین می توانیم روز هفت ساله شدن کودکمان را روز بسیار مهمی قلمداد کنیم و یا اصلاً به مناسبت چنین روزی مراسم خاصّی برایش بگیریم، خویشاوندان را دعوت کنیم و خانه را به شیوه ی خاصی تزئین کنیم، و نامش را مراسم شروع پایبندی به نماز بخوانیم!!
بدون شکّ این کار تأثیر بسیار مثبتی روی روان کودک خواهد گذاشت، می توان حدود یکی دو ماه قبل از برگزاری این مراسم، در خانه تاریخ اجرای آن را اعلام کنیم تا کودک بیشتر چشم انتظار این رویداد بسیار بزرگ باشد!!
در این دوره به او یادمی دهیم که هر روز نمازهایش را بخواند و در صورت فوت، آنها را قضا نماید، و بعد از اینکه دیدیم پایبند اوقات است ونماز ها را سر وقت می خواند، باید سعی کنیم، نکاز اوّل وقت را به وی یاد دهیم تا بلافاصله بعد از اذان نمازش را بخواند و آن را به تأخیر نیندازد؛ و بعد به سراغ آموزش ادای سنّت ها و بیان فضایل آنها می رویم.
آيا با عجله نماز خواندن موجب بطلان نماز مي شود؟
اگر به ارکان و واجبات نماز خللی وارد نشود نماز صحیح است و صرف با عجله نماز خواندن موجب بطلان نماز نیست.
كساني كه در نماز حواس پرتي دارند، وظيفه شان چيست؟ آيا راه حل مناسبي براي جلوگيري از حواس پرتي وجود دارد؟
چنان چه انسان در نماز حضور قلب پيدا نكند و حواسش پرت شود نماز باطل نمىشود گرچه از ارزش آن كاسته مىشود. براى حضور قلب در نماز بايد:1) معرفت آدمى نسبت به خداوند و حقيقت جهان و زندگى دنيا افزونى يابد. اين كار با تفكر و با مطالعه كتابهاىمناسب و آيات قرآن و روايات ميسر مىگردد.2) دل بريدن از دنيا كه آن نيز محتاج معرفت است.3) انتخاب وقت زمان و مكان مناسب براى نماز.4) توجه كافى به مقدمات نماز و دقت در آن؛ همانند وضوى شاداب گفتن اذان و اقامه و مستحبات ديگر و به جاآوردن نافلهها.
در چه مواردی جایز است نماز را بشکنیم؟
رها کردن نمازِ واجب(شکستن نماز) حرام است؛[1] اما در حال ناچارى یا براى هر غرض دینى یا دنیوى که مورد اهتمام نمازگزار است مانعى ندارد. مانند این موارد:
1. حفظ جان خود یا دیگرى
2. حفظ مال مهمّى از خود یا دیگرى
3. جلوگیرى از ضرر مالى و بدنى[2]
4. همچنین، شکستن نماز براى پرداخت بدهى مردم با این شرایط اشکال ندارد:
الف. طلبکار، در طلب خود تعجیل داشته باشد، و نمازگزار در بین نماز نتواند بدون شکستن نماز، دین خود را پرداخت کند.
ب. وقت نماز تنگ نیست؛ یعنى می‌تواند پس از پرداخت بدهى، نماز را در وقتِ آن بخواند.[3]
لازم به تذکر است که شکستن نمازهای مستحبی از روی اختیار اشکالی ندارد.[4]
[1]. آیات عظام خوئى، تبریزى، سیستانى، مکارم شیرازی: (بنا بر احتیاط ...)؛ امام خمینى، توضیح المسائل (محشّٰى)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 1، ص 631، م 1159، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ هشتم، 1424ق.
[2]. مکارم شیرازى، ناصر، رساله احکام براى جوانان، ص 78، م 267، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب(ع)، قم، چاپ پانزدهم، 1428ق.
[3]. فاضل لنکرانى، محمد، احکام جوانان، ص 119، م 278، انتشارات امیر قلم، قم، چاپ سى و پنجم، 1427ق؛ صافى گلپایگانى، لطف الله، احکام نوجوانان، ص 100، م 266، نشر راسخون، قم، چاپ پانزدهم، 1424ق.
[4]. ر.ک: توضیح المسائل (محشّٰى)، ج 1، ص 631.
طريقه برگرداندن نيت در بين نمازها چگونه است؟
سؤال شما كاملاً روشن نيست، اگر مراد نماز جماعت است، به فتواى برخى از فقها، در هر قسمت از نماز مىتوانيد قصد فرادا كنيد و نماز را خودتان بخوانيد. اگر مقصود نماز فراداست، در مسأله 10 از مسائل اوقات نمازهاى واجب يوميه از «تحريرالوسيله» حضرت امام برايتان نقل مىشود: برگرداندن نيت از نماز بعدى به نماز قبلى جايز است برخلاف عكس كه عدول از نماز قبلى به نماز بعدى جايز نيست. بنابراين اگر نماز ظهر يا مغرب را شروع كرده در اثناى آن روشن شود كه آنها را خوانده است، نمىتواند به نماز بعدى (عشا يا عصر) عدول كند. برخلاف جايى كه خيال مىكرده نماز اول را خوانده و شروع در نماز دوم نمايد و در اثناى نماز خلاف آن روشن شود (كه آن را نخوانده است) بايد به نماز اول عدول كند و در صورتى كه زمينه براى عدول باشد مثل آن كه نماز عشا را مقدّم بدارد و بعد از وارد شدن در ركوع ركعت چهارم متوجه شود كه ديگر زمينه براى عدول نيست. اما اگر مقصود عدول از نماز مستحبى به نماز واجب است يا از نماز مستحبى ديگر است، اين عدول جائز نيست و عدول از نماز واجب به نماز مستحبى تنها در دو مورد جايز است: 1- در نماز جمعه، اگر سوره جمعه را فراموش كند و سوره ديگرى را شروع نمايد، مىتواند قصد نافله كند و مجددا بخواند. 2- در زمانى كه مشغول نماز واجب باشد و نماز جماعت برپا شود. در اين صورت مىتواند قصد نماز مستحبى نمايد و آن را تمام كند و بعد نماز را به جماعت بخواند.
آيا گفتن وعجل فرجه در تشهد بعد از صلوات جايز است؟
آیة الله بهجت (ره):
به نیّت مطلق دعا باشد، اشکال ندارد.
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)
آیة الله تبریزی(ره):
عبارت مزبور دعا است و گفتن آن بعد از تشهد ضرری به نماز ندارد. والله العالم.
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)
آیة الله خامنه ای(دام ظلّه):
اگر به قصد ورود نگفته و به قصد مطلق دعا، بگوید اشکال ندارد.
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)
آیة الله سیستانی(دام ظلّه):
گفتن جمله مذکور بعد از صلوات جائز است.
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)
آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه):
اگر گفتن جملات مذکوره مورد داشته باشد مثلاً بعد از صلوات گفته شود و به قصد ورود نباشد اشکال ندارد.
(جامع الاحکام، ج1، ص 73، س 230)
آیة الله فاضل لنکرانی(ره):
اگر به قصد دعا باشد مانعی ندارد و نمازها صحیح است.
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)
آیة الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):
عمداً به طور مداوم این کار را نکند. احتیاط آن است که این کار را نکنند و مطابق آنچه در رساله ها آمده است عمل نمایند.
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)
(استفتائات، ج2، ص 107، س 263)
آیة الله نوری همدانی(دام ظلّه):
گفتن این جمله بعد از تشهد اگر به قصد ورود نباشد اشکال ندارد.
(هزار و یک مساله فقهی، ج2، ص 53، س 157)
اگر جملات «حمد» و سوره يا اذكار نماز چند مرتبه تكرار شود، براي نماز اشكالي ايجاد ميكند؟
همه مراجع: تكرار كردن آيات «حمد» و سوره يا ذكرهاى ركوع و سجود و تسبيحات اربعه، بدون قصد جزئيت - بلكه براى ثواب يا احتياط مانعى ندارد ؛ به شرط آنكه به حد وسواس نرسد. توضيح المسائل مراجع، م 1136 ؛ نورى، توضيح المسائل، م 1137 و وحيد، توضيح المسائل، م 1145.